سقوط بهمن
سقوط بهمن رخدادی طبیعی در منطقه کوهستانی است و هر ساله در سراسر جهان با نزدیک شدن به فصل سرما بیش از یک میلیون بهمن اتفاق می‌افتد.
در رشته کوه‌های ایران نیز سقوط بهمن وجود دارد و در فصل‌های زمستان و بهار، با توجه به بارش‌های جوی و سرمای این فصول شاهد سقوط بهمن‌های بسیاری هستیم که بعضی مواقع بسیار ناگوار می‌شود.
مهمترین عوامل ایجاد کننده بهمن کدامند؟
با توجه به آمار، اکثر بهمن‌هایی که سبب آسیب رسانی به انسان‌ها می‌شوند، توسط خود افراد ایجاد شده اند.
بگونه‌ای که وقتی هشدار‌ها جدی گرفته نشود یا زمانی که عوامل محیطی موثر بر وقوع بهمن به خوبی شناخته نشوند یا به آن‌ها توجه نشود، وقتی یک فرد اسکی باز از پیست اسکی خارج می‌شود تا بر روی برف‌های نکوبیده اسکی کند، یا یک کوهنورد از مسیر مشخص شده صعود خارج می‌شود تا بر روی برف‌ها از خود ردی به جای بگذارد، نه تنها باعث سقوط بهمن می‌شود، بلکه خطر جان باختن افراد را نیز در پی دارد.
در نظر داشته باشید که وقتی به محیط‌های کوهستانی می‌روید، نکات لازم را فراموش نکنید، چراکه سقوط بهمن، می‌تواند برای شما هم اتفاق بیافتد!
بهمن چگونه رخ می‌دهد؟
بهمن با حرکت توده‌های برف بر روی شیب کوهستان، در زمانی که شرایط ناپایداری بر روی شیب داشته باشد، با تحریک یک عامل خارجی نظیر؛ وزن برف تازه باریده، باد، وزن یک کوهنورد و مواردی دیگر ایجاد می‌شود.
سقوط بهمن تابع شرایطی مثل بستر برف، شدت و جهت باد، میزان برف تازه، عدم وجود اتصال بین کریستال‌های برف تازه باریده بر روی برف قدیمی، گرم شدن آن در طول روز، شیب مناسب و ... در محیط است. وقتی این موارد در کنار یکدیگر قرار بگیرد، می‌تواند تشکیل بهمن را به شدت افزایش دهد.
بهمن انواع مختلف و گوناگونی دارد که بیشتر به دو شکل پودری و قالبی دیده می‌شود. طبق آمارها بیشتر قربانیان بر اثر وقوع بهمن قالبی جان سپرده‌اند.
توده‌ای از برف که کریستال‌های آن به یکدیگر نچسپیده اند به بهمن پودری معروف است. این نوع از بهمن بیشتر در زمان توفان یا بلافاصله پس از آن رخ می‌دهد و شکلی شبیه ۸ بر روی شیب ایجاد می‌کند.
اما نوع قالبی بهمن بر اثر شکسته شدن یک لایه برف به هم پیوسته، از روی یک لایه برف ضعیف قبلی ایجاد می‌شود و وجود یک خط شکست مشخص در بالاترین بخش بهمن که تاج بهمن است، ساده‌ترین راه شناخت این نوع از بهمن است.
چه عواملی در وقوع بهمن مهم هستند؟
مهمترین عوامل وقوع بهمن را در یک دسته بندی می‌توان به ۴ دسته؛ شیب و عوارض منطقه، آب و هوای منطقه، نحوه لایه بندی برف و انسان‌ها تقسیم بندی کرد.
۱. شیب و عوارض منطقه
یکی از عوامل مهم و متاثر در وقوع بهمن، شکل شیب زمین است. بیشتر بهمن‌های قالبی در شیب‌های محدب ایجاد می‌شوند که مناسب‌ترین شیب برای ایجاد بهمن بین ۳۰ تا ۴۵ درجه یا همان شیب بحرانی است که طبق آمار بیشترین تعداد بهمن در این شیب اتفاق افتاده است.
۲. آب و هوای منطقه
برف تازه هر مقداری که بیشتر ببارد، احتمال رخداد بهمن را بیشتر می‌کند و باد می‌تواند حجم زیادی از برف را در یک شیب به روی هم انباشته کند که همین مورد می‌تواند خطر بهمن را افزایش دهد.
به طور معمول اولین روز آفتابی بعد از چند روز هوای برفی، خطرناک‌ترین موقع برای رخ دادن بهمن است. چراکه دمای پایین، همراه با ریزش برف باعث می‌شود تا برف تازه نه تنها تحکیم پیدا نکند بلکه مستعد وقوع بهمن باشد.
افزایش زیاد دمای هوا، نه تنها باعث از دست دادن استحکام برف می‌شود، بلکه با شل شدن برف دلیل افزایش وقوع بهمن نیز بیشتر می‌شود.
بهمن‌های قبلی که در اطراف شما رخ داده اند، حجم زیاد بارش برف تازه (۲ سانتی متر یا بیشتر)، برف تازه که در حال بارش است (۲ سانتی متر در ساعت یا بیشتر)، نشان دهنده افزایش احتمال وقوع بهمن هستند.
۳. نحوه لایه بندی برف
در طول فصل زمستان، برف تازه در برابر عواملی نظیر؛ باد و دمای متغیر هوا قرار می‌گیرد و به همین دلیل به شکل لایه‌هایی متفاوت و با استحکام متفاوت، بر روی شیب کوه قرار می‌گیرد.
نحوۀ لایه بندی برف بر روی شیب تاثیر بسیار زیادی بر وقوع بهمن دارد و یک لایه برف تازه بر روی یک بستر ناپایدار می‌تواند سبب لغزش لایه رویی و وقوع بهمن شود.
۴. انسان‌ها
بعضی از کوهنوردان و طبیعتگردان وقوع بهمن را به شانس افراد نسبت می‌دهند، اما این اشتباه است و وقوع بهمن نتیجۀ تصمیم غلط انسان‌ها است و طبق آمار، بیش از ۹۰ درصد از بهمن‌ها که منجر به مرگ یا صدمه شده، توسط انسان‌ها بوده است.
انسان‌ها به دلایل متعددی نظیر؛ نحوه تصمیم گیری، عدم آگاهی و آموزش نامناسب، نگرش و عادت‌های نادرست، عدم انتخاب مسیر صحیح وموارد همانند آن، علائم هشداردهنده وقوع بهمن را نادیده می‌گیرند و با تصمیم گیری نادرست سبب وقوع بهمن می‌شوند.
در نظر داشته باشید که یک شیب تند نزدیک به خط الراس کوه که در سایه قرار دارد و یا حجم زیادی از برف تازه که توسط باد در آن انباشته شده است می‌تواند در وقوع بهمن تاثیر بسزایی داشته باشد.
در هنگام وقوع بهمن برای نجات افراد باید چه کاری انجام دهیم؟
سعی کنید که قربانی سقوط بهمن نباشید و با آگاهی کامل تشخیص دهید که آیا ورود شما به منطقه وقوع بهمن ایمنی شما را به خطر می‌اندازد یا خیر؟
زمان در این امر بسیار حیاتی و مهم است! شما تنها کسانی هستید که می‌توانید در نخستین ۱۵ دقیقۀ حیاتی پس از وقوع بهمن به قربانی کمک کنید.
اگر محیط ایمن بود، آخرین نقطه‌ای که شخص را آن جا دیده اید شناسایی کنید و در مسیری که بهمن سقوط کرده با چشم به دنبال قربانی بگردید.
اگر در سطح بهمن فرد قربانی را پیدا نکردید، با استفاده از روش‌های جستجو با سوند یا با استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی به دنبال وی بگردید.
اگر در دام بهمن افتادیم چه کنیم؟
۱. اگر بهمن به سمت شما ریزش کرد حتما بلند فریاد بکشید تا افرادی که نزدیک شما هستند با صدای شما آگاه شوند.
۲. همۀ تجهیزات کوهنوردی خود را از خود جدا کنید و سعی کنید خود را به سمت کناره‌های بهمن بکشانید.
اما عوامل دیگری مانند قرار دادن یکی از دست‌ها بر مقابل صورت و خم کردن زانو‌ها به سمت سینه وجود دارد که با این کار فضای بیشتری را می‌توانید برای تنفس در اختیار داشته باشید.
قطعا اگر نور خورشید را دیدید، سعی کنید با تکان دادن به بالای برف کشیده شوید؛ اما اگر موقعیتتان به شکلی بود که نمی‌توانستید خود را تکان دهید انرژی خود را ذخیره کنید. اما هرگز به خود استرس وارد نکنید و با آرام بودن به تنفس خود نظم دهید.
در هنگام اجرای برنامه کوهنوردی، به همۀ تغییرات محیط توجه کامل داشته باشید، مخصوصا تغییر در شرایط برف و دمای محیط منطقه کوهنوردی، چراکه این موضوع می‌تواند نشان دهنده افزایش خطر وقوع بهمن باشد.
دوری از وقوع بهمن و یا زنده ماندن پس از رخداد آن، نیاز به داشتن دانش در مورد بهمن و دلایل و شرایط وقوع، تجربۀ صعود در مسیر‌های برفی و انتخاب مسیر صعود و فرود صحیح دارد.
گرفتار شدن در بهمن تنها یک بدشانسی نیست، بلکه بهمن به دلایل مشخص و در زمان و مکان خاصی اتفاق می‌افتد.
حتما با خود تمرین کنید که در شرایط نامناسب بتوانید به کوه نروید .