سنگ کلیه

سنگ کلیه :

سنگ کلیه (نفرولیتیازیس یا لیتیاز کلیوی) رسوب‌های سخت ایجاد شده توسط مواد معدنی و نمک‌ها است که در کلیه‌ی شما ایجاد می‌شود.
سنگ کلیه علت‌های متعددی دارد و می‌تواند هر بخشی از مجرای ادراری شما – از کلیه‌ها تا مثانه- را درگیر کند. غالباً سنگ‌ها وقتی تشکیل می‌شوند که ادرار غلیظ می‌شود و به مواد معدنی این امکان را می‌دهد که بلور تشکیل دهند و به هم بچسبند.
دفع سنگ‌های کلیه بسیار دردناک است، اما در صورت تشخیص به موقع، معمولاً سنگ‌ها منجر آسیب دائمی نمی‌شوند. بسته به شرایط شما، ممکن است تنها لازم باشد که داروی ضد درد مصرف کنید و آب فراوان بنوشید تا سنگ کلیه را دفع کنید. در موارد دیگر – مثلاً اگر سنگ‌ها در مجرای ادراری گیر کند، با عفونت ادراری همراه باشد یا منجر به عوارض شود- ممکن است نیاز به جراحی باشد.
اگر شما در معرض خطر بالا برای ایجاد سنگ جدید باشید، پزشک ممکن است برای پیشگیری از عود سنگ کلیه  پیشگیری هایی را به شما توصیه کند.

علایم

سنگ کلیه ممکن است علائمی ایجاد نکند، مگر تا زمانی که در داخل کلیه حرکت کند یا به حالب- لوله‌ای که کلیه را به مثانه وصل می‌کند- وارد شود. در این زمان، ممکن است این علائم و نشانه‌ها را تجربه کنید:

درد شدید در پهلو و پشت، زیر دنده‌ها
دردی که به پایین شکم و کشاله‌ی ران تیر می‌کشد
دردی که به صورت موجی است و شدت آن متغیر است
درد در زمان ادرار کردن
ادرار صورتی، قرمز یا قهوه‌ای
ادرار کدر یا بد بو
تهوع و استفراغ
نیاز مداوم به ادرار کردن
دفعات ادرار کردن بیش از معمول
تب و لرز در صورت عفونت
کاهش حجم ادرار
درد ناشی از سنگ کلیه ممکن است با حرکت سنگ در مجرای ادراری تغییر کند – مثلاً محل آن تغییر کند یا شدت آن افزایش پیدا کند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟

اگر هر یک از علائم و نشانه‌های بالا را دارید که شما را نگران می‌کند، از پزشک نوبت ویزیت بگیرید.
اگر هر یک از موارد زیر را تجربه می‌کنید، بلافاصله به اورژانس مراجعه کنید:
درد بسیار شدید که نمی‌توانید آرام بنشینید یا در هیچ حالتی احساس راحتی نمی‌کنید
درد همراه با تهوع و استفراغ
درد همراه با تب و لرز
خون در ادرار
دشواری دفع ادرار

علل

سنگ کلیه غالباً یک علت مشخص ندارد، هر چند عوامل متعددی ممکن است خطر سنگ کلیه را در شما افزایش دهد.
سنگ کلیه زمانی تشکیل می‌شود که ادرار حاوی موادی است که بلور تشکیل می‌دهند – نظیر کلسیم، اگزالات و اوریک اسید- سپس مایع موجود در ادرار غلیظ می‌شود. همزمان، ادرار شما ممکن است فاقد موادی باشد که از اتصال بلورهای به یکدیگر جلوگیری کند که شرایط را برای تشکیل سنگ کلیه آماده می‌کند.

انواع سنگ کلیه

شناخت انواع سنگ کلیه به تعیین علت آن کمک می‌کند و ممکن است سرنخ‌هایی در مورد چگونگی کاهش خطر ایجاد سنگ کلیه ارائه دهد. در صورت امکان، سعی کنید سنگ کلیه خود را نگه دارید و اگر سنگ کلیه دفع کرده‌اید، آن را برای تجزیه و تحلیل به پزشک خود ارائه کنید.
انواع سنگ کلیه شامل موارد زیر می‌شود:

سنگ‌های کلسیمی: بیشتر انواع سنگ کلیه، سنگ‌های کلسیمی هستند که معمولاً از کلسیم اگزالات تشکیل شده‌اند. اگزالات ماده‌ای است که به طور معمول در غذاها وجود دارد دارد و همچنین روزانه توسط کبد ساخته می‌شود. برخی میوه‌ها و سبزیجات، در کنار آجیل و شکلات، محتوای اگزالات بالایی دارند.
عوامل تغذیه‌ای، دوز بالای ویتامین D، جراحی بای پس روده و چندین اختلال متابولیک می‌تواند غلظت کلسیم یا اگزالات را در ادرار افزایش دهد.
سنگ‌های کلسیمی ممکن است به شکل کلسیم فسفات باشند. این نوع سنگ‌ها در مشکلات متابولیک، نظیر اسیدوز توبولی کلیوی، بیشتر شایع است. همچنین ممکن است با سردردهای میگرنی مشخص یا مصرف داروهای ضد تشنج، نظیر توپیرامات همراهی داشته باشد.
سنگ‌های استرووایتی: سنگ‌های استروویتی در پاسخ به یک عفونت، نظیر عفونت مجرای ادراری، ایجاد می‌شود. این سنگ‌ها به سرعت تشکیل و نسبتاً بزرگ می‌شوند و گاهی اوقات با علائم اندک همراه هستند.
سنگ‌های اسید اوریکی. سنگ‌های اسید اوریکی ممکن است در افرادی که مایعات کافی دریافت نمی‌کنند یا مایعات زیادی از دست می‌دهد، آن‌هایی که رژیم غذایی پر پروتئین دارند و افراد مبتلا به نقرس تشکیل می‌شود. عوامل ژنتیکی مشخصی ممکن است خطر تشکیل سنگ‌های اسید اوریکی را افزایش دهد.
سنگ های سیستینی: این سنگ‌ها در افرادی با نوعی اختلال ارثی تشکیل می‌شوند، که منجر به دفع مقدار زیادی از یک آمینواسید خاص (سیستینوری = دفع سیستئین در ادرار) از کلیه‌ها می‌شود.

عوامل خطر

عوامل خطری که احتمال تشکیل سنگ کلیه را افزایش می‌دهد، شامل موارد زیر می‌شود:

سابقه‌ی فردی یا خانوادگی: اگر فردی در خانواده‌ی شما مبتلا به سنگ کلیه است، احتمال تشکیل سنگ کلیه در شما بالاتر است. اگر تا به حال یک یا چند سنگ کلیه داشته‌اید، احتمال ایجاد یک سنگ جدید در شما بیشتر است.
کم آبی (دهیدراتاسیون): ننوشیدن آب به مقدار کافی در هر روز، خطر ایجاد سنگ کلیه را در شما افزایش می‌دهد. افرادی که در آب و هوای گرم زندگی می‌کنند و افرادی که زیاد عرق می‌کنند، در معرض خطر بیشتری نسبت به سایرین هستند.
رژیم‌های غذایی خاص: داشتن رژیم غذایی پر پروتئین، سدیم (نمک) و شکر می‌تواند خطر ایجاد سنگ کلیه را در شما افزایش دهد. این امر به ویژه در مورد رژیم با سدیم بالا درست است. وجود مقدار زیادی نمک در رژیم غذایی شما مقدار کلسیمی را که کلیه‌های شما باید حذف کنند، افزایش می‌دهد و به طور قابل ملاحظه‌ای خطر ایجاد سنگ کلیه را بالا می‌برد.
چاق بودن: شاخص توده‌ی بدنی (BMI) بالا، سایز دور کمر بالا و افزایش وزن با افزایش خطر ایجاد سنگ کلیه مرتبط بوده است.
بیماری‌ها و جراحی‌های گوارشی. جراحی بای پس معده، بیماری التهابی روده یا اسهال مزمن می‌تواند منجر به تغییراتی در فرایند گوارش شود که جذب کلسیم و آب را تحت تأثیر قرار می‌دهد و منجر به افزایش مواد تشکیل دهنده‌ی سنگ در ادرار شما می‌شود.
سایر مشکلات پزشکی: بیماری‌ها و مشکلات پزشکی که می‌توانند خطر ایجاد سنگ کلیه را افزایش دهند، شامل اسیدوز توبولی کلیه، سیستینوری (دفع سیستئین در ادرار)، هیپرپاراتیروئیدیسم (پرکاری غده‌ی پاراتیروئید)، داروهای خاص و برخی عفونت‌های مجرای ادراری را شامل می‌شود.

 پیشگیری از تشکیل سنگ کلیه 
 

• محدود کردن پروتئین به 60 گرم در روز برای کاهش دفع ادراری کلسیم و اسید اوریک توصیه می شود.

• محدودیت سدیم به 3 تا 4 گرم در روز توصیه می شود. نمک به هنگام صرف غذا و غذاهای غنی از سدیم باید محدود شوند، زیرا سدیم با کلسیم برای باز جذب در کلیه رقابت می کند.

• محدودیت مصرف کلسیم عموما توصیه نمی شود، مگر در مورد هیپرکلسیوری جذبی حقیقی.شواهد نشان می دهند که محدودیت مصرف کلسیم، به ویژه در زنان، نه تنها از تشکیل سنگ های کلیوی پیشگیری نمی کند، بلکه منجر به استئوپروز می گردد.

• از مصرف غذاهای حاوی اگزالات (اسفناج، توت فرنگی، ریواس، چای، بادام زمینی، سبوس گندم ) اجتناب می شود.

• در طی روز مایعات بنوشید (ترجیحا آب ) هر یک تا دو ساعت.

• قبل از خواب 2 لیوان آب بنوشید و در طی شب، در هر بار برخاستن از خواب جهت پیشگیری از غلیظ شدن ادرار، یک لیوان آب بنوشید.

• از قرار گرفتن در محیط با دمای بالا خودداری کنید، زیرا منجر به تعریق و از دست دادن آب بدن می شود.

• با مشاهده ی اولین علایم عفونت دستگاه ادراری به پزشک مراجعه کنید.