تاریخچه اورژانس در جهان

دوران باستان:

در افسانه‌های روم باستان آمده است که برای حمل بیماران از گردونه‌های جنگی استفاده می‌شده است و بدین‌وسیله آنان را از صحنه‌های نبرد دور می‌کردند و به درمان آنان می‌پرداختند.

در دوران باستان مراکز درمانی به‌طور مجزا و مشخص، وجود نداشتند. در یونان باستان نیز معابد، محل درمان بیماران بودند. شاید اولین مراکز درمانی مستقل، در سری‌لانکای امروزی در سال های حدود ۴۳۰ قبل از میلاد حضرت مسیح شکل گرفته باشند.

پس از آن در قرن اول قبل از میلاد، رومی‌ها نوعی بیمارستان یا مرکز درمانی برای ارائه خدمات درمانی به گلادیاتورهای زخمی در شهرها ایجاد کردند و نام Valetudinaria بر آن نهادند.

با شکل گرفتن مراکز درمانی، مسأله انتقال بیماران به این مراکز نقش جدی‌تری به خود گرفت و اقوام مختلف روش‌های مختلفی برای این مسأله برگزیدند.

قبایل سرخپوست از نوعی سورتمه، مصریان از کجاوه‌های سوار بر شتر(pannier) و سایر ملل از روش‌های دیگر برای حمل بیمار استفاده کردند.

در قرن ۱۵ میلادی پادشاه اسپانیا، شاه فردیناند و همسرش ملکه ایزابل نوعی بیمارستان سیار به نامambulancia طراحی کردند که در صحنه نبرد به کمک سربازان زخمی می‌شتافت.

قرن هیجدهم و نوزدهم:

 در جریان جنگهای ناپلئونی در اوایل قرن نوزدهم، رئیس جراحان ناپلئون بنام جین لاری"آمبولانس پرنده"یا ambulance volanteرا تشکیل داد که بر انجام جراحی اورژانسی در نزدیکی محل جنگ تاکید داشت.گرچه این آمبولانس چیزی بیش از یک گاری اسبی پوشش دار نبود اما نام لاری بعنوان تشکیل دهنده نخستین سیستم پیش بیمارستانی که از تریاژ(اولویت بندی مصدومین) و نقل و انتقال استفاده نمود، ثبت شد.

ر فاصله سالهای ۱۸۶۱ تا ۱۸۶۵ در جریان جنگ تمدن در ایالت متحده ، پرستاری بنام کلارا بارتونکارهماهنگی مراقبت از بیماران و افرادآسیب دیده را بر عهده داشت.علیرغم عدم توافق رهبران ارتش او بر حضور در خط مقدم ، جایی که مردان زخمی از نبود ساده ترین توجهات پزشکی در رنج بوده و اغلب می مردند، اصرار داشت. او روند تریاژ و انتقال سربازان را به بیمارستان های موقت در خانه ها ، کلیساها و طویله های مجاور ، خارج از صحنه جنگ ، سازماندهی نمود.نخستین سرویس آمبولانس شهری نیز حدوداً در همان زمان (۱۸۶۵) در سینسیناتی اوهایو شکل گرفت .چهار سال بعد در سال ۱۸۶۹ سرویس آمبولانس دپارتمان، دپارتمان سلامت شهر نیویورک در خارج از بیمارستان بلوو شروع بکار کرد.هر دو مورد از این آمبولانس ها شامل درشکه های اسبی بوده که به طور خاصی طراحی شده و حامل پزشکانی با اطلاعات در زمینه های مختلف بیمارستانی بود.

قرن بیستم:

در جنگ جهانی اول، زمان متوسط ۱۸ ساعت برای تخلیه سربازان با مرگ و میر بالای آنها همراه بوده است. در نتیجه در جنگ جهانی دوم سیستمی طراحی شد که در آن آمبولانس های جنگی سربازان را از خط مقدم به بخش ارائه مراقبتهای بیشتر منتقل می کردند.البته بسیاری از این بخش ها از محل جنگ خیلی دور بودند و این خود باعث تاخیر شدید در مراقبت از بیمار می شد. در بسیاری از موارد، از زمان ایجاد آسیب تا انجام جراحی سرنوشت ساز، چندین روز طول می کشید.

طی جنگ کره و ویتنام ، پیشرفت های زیادی در زمینه سیستم توزیع مراقبت از بیماران صورت گرفت.سربازان زخمی در محل جنگ و در زمان وقوع صدمه تحت درمان قرار گرفته و برای جراحی اصلی و با هلی کوپتر به بیمارستان منتقل شدند.این کار در ویتنام اغلب در عرض ۱۰ تا ۲۰ دقیقه صورت می گرفت.پس از تثبت وضعیت بیمار و امکان حرکت دادن او (عموما در عرض ۲۴ تا ۴۸ ساعت) به منظور درمان بیشتر،بیمار را توسط جت به پایگاه نیروی هوایی کلارک در فیلیپین منتقل می نمودند.کاهش زمان لازم برای دریافت مراقبتهای تعیین کننده در کنار پیشرفت در زمینه روشهای پزشکی ، مرگ و میر را تاحد قابل ملاحظه ای کاهش داد.کلاً پیشرفتهای مهم در زمینه مراقبت در ترومادر هنگام جنگ روی داد.

تا اوایل دهه ۱۹۶۰ خدمات و مراقبت آمبولانس اورژانس در ایالات متحده تفاوت گسترده ای داشت.در برخی نقاط ، مراقبت را گروهانهای کمکهای اولیه پیشرفته و آموزش دیده دارای آمبولانس مدرن و مجهز انجام می دادند.در تعداد اندکی از مناطق شهری ، خدمات آمبولانس بیمارستانی دارای کارکنان انترن و کادرهای پزشکی مراقبتهای اولیه وجود داشت. در مناطق زیادی ، تنها مراقبت اورژانس و خدمات آمبولانس را مراکز محلی برگزاری مجلس ختم با استفاده از نعش کش هایی انجام می دادندکه با تغییر شکل برای حمل برانکار به جای آمبولانس به کار می رفتند.در سایر مناطق ،پلیس یا آتش نشانی از وانت های مسقف دارای برانکار و جعبه کمکهای اولیه استفاده می کردند.کارکنان آنها هم اکثراً یک راننده و یک فرد دارای آموزش متوسط کمکهای اولیه بودند.در مناطق اندکی نیز برای جابجایی بیمار ، آمبولانس خصوصی با همان تعداد کارکنان وجود داشت که وظیفه اصلی آنها انتقال بیمار به بیمارستان بود.

سرانجام وقتی هزینه ها و تقاضا برای سرویس های بیشتر ، بسیاری از آمبولانس های وابسته به بنگاههای کفن و دفن را مجبور به کنار کشیدن نمود ، دپارتمان آتش نشانی و نیروی پلیس متوجه شدند که باید سرویس آمبولانس ارائه دهند.در بسیاری از مناطق ، سرویس های آمبولانس داوطلب ، متشکل از آژانسهای محلی و مستقل ارائه دهنده مراقبت پیش بیمارستانی تشکیل شد.

سیستم EMSبصورت امروزی با انتشار گزارش " مرگ و ناتوانی در اثر حادثه، بیماری فراموش شده جامعه امروزی" در سال۱۹۶۶ آغاز شد.این گزارش که حاصل کار مشترک انجمن های تروما و شوک آکادمی ملی علوم یا انجمن تحقیقاتی ملی بود، عدم کفایت جدی مراقبت و انتقال اورژانس پیش بیمارستانی در مناطق مختلف بر کنگره و مردم آشکار شد.در نتیجه کنگره دو اداه فدرال را مسئول رسیدگی به این موضوعات کرد.اداره ملی ایمنی ترافیک بزرگراه (NHTSA) از DOTیا همان دپارتمان حمل و نقل ، با قانون امنیت بزرگراه مصوب ۱۹۶۶ و اداره خدمات بهداری و بهزیستی ، با قانون پزشکی اورژانس مصوب ۱۹۷۳ منابع مالی و برنامه های مربوط به ارتقای سیستمهای مراقبت اورژانس پیش بیمارستانی را تهیه کردند.

تاریخچه اورژانس در ایران

 

ساعت غول پیکر سالن انتظار فرودگاه مهرآباد چهارده و پنجاه دقیقه را نشان می داد که سقف سالن فرو ریخت. دلیل این حادثه دردناک که منجر به مرگ 16 تن و مجروحیت 11 تن از هموطنان شد، آسیب دیدگی سازه در اثر ارتعاشات ناشی از صدای موتورهای جت در باند پرواز اعلام شد. اما نکته مهمتر از علت این ماجرا، عدم وجود یک سیستم مشخص برای امدادرسانی و انتقال مجروحین به بیمارستان بود. در واقع باید گفت بروز این فاجعه درچهاردهم آذر ماه سال ۱۳۵۳ جرقه ای بود برای تاسیس مجموعه ای که امروز به نام سازمان ملی اورژانس کشور شناخته می شود.  

                                                                                          

در آن زمان سیستم اورژانس پیش بیمارستانی تنها در سه کشور آمریکا، کانادا و استرالیا وجود داشت، بر همین اساس یک تیم چهار نفره از پزشکان ایرانی مامور شدند تا با سفر به ایالت تگزاس آمریکا و ارزیابی سیستم اورژانس این کشور، مقدمات راه اندازی یک سیستم مشابه را در ایران فراهم کنند.

این گروه پس از ۶ ماه بررسی و رایزنی به همراه دو مربی توانمند در زمینه آموزش فوریتهای پزشکی به نامهای جیم پاترسون و ماکس به ایران بازگشتند (که جیم پاترسون سالها برای ادامه کار در ایران ماند و نقش ارزشمند و برجسته ای در شکل گیری این سازمان داشت.)

سپس با فراخون دعوت به همکاری از افراد علاقه مند دارای مدرک دیپلم و برگزاری آزمون ورودی، نفرات برگزیده پس از طی یک دوره فشرده آموزشی ۶ ماهه با عنوان تکنسین فوریت های پزشکی آغاز به کار کردند. و سیستم فوریتهای پزشکی کشور در سال ۱۳۵۴ شمسی با عنوان مرکز اطلاعات اورژانس به طور رسمی راه اندازی شد.

این اتفاق موجب شد تا ایران به عنوان چهارمین کشور دارنده سیستم اورژانس پیش بیمارستانی بعد از آمریکا، کانادا و استرالیا در جهان شناخته شود که این خود افتخاری بزرگ برای سیستم سلامت کشور ما محسوب می شود.

نکته جالب اینکه سیستم اورژانس پیش بیمارستانی در ایران با در نظر گرفتن نقاط ضعف و کاستیهای موجود در اورژانس آمریکا و اصلاح و رفع آنها، از کارآیی و کیفیتی به مراتب بهتر از سیستم نوپای اولیه در آمریکا برخوردار بود.

مرکز اطلاعات اورژانس کار خود را با ۳۰ تکنسین فوریتهای پزشکی و ۲۰ دستگاه آمبولانس ماژولر تحت عنوان اورژانس ۱۲۳ در تهران آغاز کرد و سپس با آموزش نیروهای بومی شهرهای دیگر کشور و تربیت نیروی انسانی لازم، اورژانس پیش بیمارستانی در این شهرها نیز راه اندازی شد.

بعدها شماره سه رقمی ۱۲۳ که برای تماس با اورژانس اختصاص داده شده بود به ۱۱۵ تغییر کرد.

مرکز اورژانس و پرسنل آن در اوایل انقلاب، فعالانه در امر انتقال و درمان مجروحین انقلاب شرکت داشته و در طول دفاع مقدس نیز خدمات بسیار ارزشمندی را به رزمندگان و ایثارگران ارائه نموده است. همچنین اولین ستاد تخلیه مجروحین در فرودگاههای کشور نیز در همان زمان راه اندازی گردید و در این راه شهدا و جانبازان گرانقدری را نیز تقدیم انقلاب نموده و بسیاری از امکانات خود از جمله آمبولانس و تجهیزات خود را از دست داد.

اورژانس115 در تربت جام

اورژانس115تربت جام در بهمن 1377 با استخدام و آموزش 1400 ساعته 5 نفر تحت عنوان تکنسین فوریت های پزشکی و با یک پایگاه و یک دستگاه آمبولانس پاترول شروع به کار کرد که در ابتدا ساعت کاری این مرکز از ساعت 10 شب تا 6صبح بصورت متمرکز در یک پایگاه بود.

سپس در سال1379از ساعت 10شب به 7/30تا19/30 تغییر کرد و در سال1380باتوجه به تشکیل و زیرسازی لازم اورژانس 115 مرکز این مرکز بصورت 24 ساعته کارخود را ادامه داد.

باتوجه به حجم ماموریت های موجود در شهرستان پایگاه های ذیل به اورژانس115 شهرستان تربت جام اضافه گردید.

* بهمن ماه سال1382راه اندازی پایگاه های کاریزنو و صالح آباد . 

* اسفندماه سال 1389 ، راه اندازی پایگاه سمیع آباد . 

* بهمن ماه سال 1394 ، راه اندازی پایگاه شماره 2  شهری .

* اسفندماه سال  1395، راه اندازی پایگاه های بنی تاک و نصرآباد . 

* بهمن ماه سال 1396 راه اندازی پایگاه احمدآباد . 

* بهمن ماه سال 1398 راه اندازی پایگاه موسی آباد . 

* شهریورماه سال 1400 راه اندازی پایگاه شماره 3 شهری  . 

* فروردین ماه سال 1403 راه اندازی پایگاه شماره 4 شهری .  

 هم اکنون اورژانس 115 تربت جام با 12 پایگاه فعال در شهرستان تربت جام و صالح اباد و یک دستگاه اتوبوس آمبولانس  به مردم شریف تربت جام درحال خدمت رسانی می باشد.

لازم به ذکر است مرکز مدیریت حوادث و فوریت های  پزشکی تربت جام در جهت ارتقا  سطح سلامت جامعه در حال حاضر چندین پایگاه اورژانس  جاده ای  و یک پایگاه آموزشی در دست ساخت دارد که در سال پایش رو  به چرخه خدمت رسانی اضافه خواهد شد .

مرکز مدیریت حوادث و فوریت های پزشکی تربت جام