اماکن تاریخی
از شاخصترین آثار تاریخی شهر تربت جام میتوان به «آرامگاه شیخ احمد جامی» در شمال غرب تربت جام، «آرامگاه شاه قاسم انوار» از صوفیان بزرگ، «سنگ قبرصندوقی»، «مسجد زیرزمینی»، «مدرسه امیرشاه ملک»، «گنبد فیروزشاهی»، «مسجد کرمانی » از زیباترین مساجد قرن هشتم هجری، «مسجد عتیق»، «برج علی آباد»، «مسجد جامع نو »، «رباط سمنگان» و «رباط جام» اشاره کرد.
از بهترین جاذبههای طبیعی این شهر باغ کشمیر که مملو از جنگلهای پسته وحشی است و «آبشار بردو» در غرب روستای «شورآب علیا» و «پلنگ آبه» در ۲۰ کیلومتری جنوب تربت جام به شمار میرود.
آرامگاه شیخ احمد جامی
رباط جام
رباط جام در سمت جنوبی خیابان کوثری شهر تربت جام قرار دارد که به صورت یک بنای چهار ایوانی ایجاد شده است. در حال حاضر ورودی آن به سمت شمال باز میشود اما به احتمال بسیار درگاه جدید در آن تعبیه شده است. با توجه به سبک معماری بنا میتوان آن را از جمله آثار معماری بر جای مانده از دوران تیموریان دانست. فضای ورودی رباط به یک هشتی منتهی میشود و ایوانهای شمالی و جنوبی آن در ادامه به فضایی وسیع میرسد که این نقاط به کمک پایههای آجری به چشمه تاقها تبدیل شدهاند. رباط جام درنمای بیرونی بوسیله برجهایی در گوشه ها محصور شده ، به گونه ای که برجها نقش پشتیبان دیوارها را دارند. فضاهای داخلی بنا مشتمل است بر ایوانها و ایوانچههایی که هر یک به حجرهای منتهی میشود. در پشت حجرهها دالانهای طویلی وجود داشته که در حکم مالبند یا محل نگهداری چهارپایان بوده است. مصالح ساختمانی رباط آجر و گچ است.
از بخشهای مهم این بنا فضای شاه نشین آن است که در بخش فوقانی هشتی ورودی غربی با پوشش گنبد عرقچین و با تزیینات کاربندی احداث شده است. همچنین فضای داخلی بنا شامل ایوانچههایی است که هر یک به حجرهای منتهی میشود. نمای بیرونی رباط علاوه بر دیوار اصلی بنا دارای سه برج است. این اثر در تاریخ ۶ خرداد ۱۳۷۷ با شماره ثبت ۲۰۱۷ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
آرامگاه شاه قاسم انوار
آرامگاه شاه قاسم انوار در فاصله ۲۴ کیلومتری شمال غربی تربت جام، در روستایی به نام لنگر قرار دارد. این آرامگاه مدفن شاه قاسم انوار، از عارفان و صوفیان سده هشتم و آغاز سده نهم هجری است. بنای مقبره که نمونهای بارز از معماری اواخر دوران تیموری محسوب میشود، توسط امیر علی شیرنوایی ساخته شده است. با استناد به روایات تاریخی، از این مجموعه در ابتدا بهعنوان خانقاه استفاده میکردند و پس از مرگ شاه قاسم، تبدیل به آرامگاه وی شد. در تاریخ ۱۶ اردیبهشت ۱۳۵۴، آرامگاه شاه قاسم انوار با شماره ۱۰۶۱ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
سنگ قبر صندوقی:
سنگ قبر صندوقی، در حال حاضر در ضلع شمال غربی مرقد منور شیخالاسلام احمد جامی قرار داد. جنس آن از سنگ خارا و تزییناتی که بر روی سطح آن دیده میشود شامل مقرنسهای ظریف و نقوش گیاهی است و بر روی آن به خط نسخ عباراتی نگاشته شده است.
بخشی از این کتیبه شامل « آیه الکرسی» است که در پایان آن آمده است.
مسجد زیرزمینی
مسجدزیرزمینی در واقع آخرین بنا از ابنیه موجود در مجموعه معماری مزار شیخ احمد جامی به شمار میرود که در مجاورت فضای ورودی و جنب آبانبار قرار دارد. از دیدگاه معماری، مسجد زیرزمینی مشتمل بر دو قسمت زمستانی و تابستانی است. مسجد زیرزمینی (زمستانی) پایینتر از سطح معابر و گذرگاهها است که ساختار آن گویای هویت و اصالت آن است.
گنبدفیروزشاهی
گنبد فیروزشاهی یا گنبد سبز یا مدرسه امیر جلالالدین فیروزشاه از بناهای مشرف بر صحن مزار جام در تربت جام است. بنا دارای نقشهای چلپایی و چهار ایوانی است که بر فراز آن گنبدی قرار گرفته است. همچنین گنبدخانهای چهارطاقی با چهار شاهنشین و دو طاقنما در بخشهای شرقی و غربی آن وجود داشته و سرتاسر بنا را تزیینات زیبای کاشیکاری پوشانده است. در طاقنماى غربى آن، محرابى قرار داشته و امروزه تنها قسمتى از حاشیه قوس آن برجاى مانده است. بر فراز طاق درگاههاى شمالى و جنوبى که هر دو به منزله ورودى بنا به شمار میروند، دو طاق سوار کردهاند که نورگیرى در هر یک از آنها جاى داده شده است. مهمترین بخش بنا، سقف بنا است که با به کارگیرى سه کنجها و کاربندى، به شیوهاى بسیار بدیع و زیبا پوشیده شده و بر فراز آن، گنبدى آوگونه سوار است.