خودمراقبتی

                                       

 

با توجه به گذار بیماریها از واگیر به غیر واگیر و حرکت از درمان قطعی بیماریها به مراقبت مادام العمر، نقش مـردم در مراقبت از سلامت خود و اعضای خانواده برای سالم زیستن، مدیریت ناخوشی های جزیـی، مـدیریت بیمـاریهـای مزمن و حاد روز به روز در حال افزایش است به گونه ای که طبق برآوردها 65 تا 85 درصـد تمـام مراقبـتهـا از نـوع خودمراقبتی است.

"خودمراقبتی" شامل اعمالی است اکتسابی، آگاهانه و هدفدار که مردم برای خود، فرزندان و خانواده شـان انجـام میدهند تا تندرست بمانند، از سلامت جسمی، روانی و اجتمـاعی خـود حفاظـت کننـد، نیازهـای جـسمی، روانـی واجتماعی خود را برآورده سازند، از بیماری ها یا حوادث پیشگیری کنند، بیماریهای مزمن خود را مـدیریت کننـد ونیز از سلامت خود بعد از بیماری حاد یا ترخیص از بیمارستان، حفاظت کنند.

خودمراقبتی چیست ؟

خودمراقبتی یعنی مراقبت از خود، یعنی اینکه ما برای حفظ سلامت و شادابی خود، کارهای روزمره کوچکی انجام دهیم تا زندگی بهتر و سالم تری داشته باشیم . خودمراقبتی شامل اقداماتی است آموختنی ، آگاهانه و هدفمند که هر فردی برای خود، خانواده و دیگران انجام می دهد تا سالم بماند، از سلامت جسمی و روانی خود حفاظت کند، نیازهای اجتماعی خود را برآورده سازد، از بیماری ها یا حوادث پیشگیری کند، از ناخوش ها و بیماری های مزمن مراقبت کند و نیز از سلامت خود بعد از بیماری حاد یا ترخیص از بیمارستان حفاظت کند. خود مراقبتی به وضوح موجب افزایش کارآیی و مهارت های فردی ما می شود.

خود مراقبتی شامل تصمیمات و اقداماتی است در جهت سلامت،پیشگیری از خطرات و آسیب های اجتماعی و توانایی رفع نیازهای جسمی و روانی و اجتماعی خود.

تعریف خودمراقبتی:

در عصر حاضر، روند تغییر ساختار جمعیتی، الگوی بیماریها و فشار مالی بی سابقه ای که بـر سیـستم ارائـه خـدمات عمومی تحمیل شده، ما را نیازمند ارائه رویکردی جدید و متفاوت برای مراقبت بهتر و متناسب با نیازهای مردم حـال و آینده میسازد. مردم در این رویکرد مردم به عنوان خالقان سلامت، کنترل بیشتری بر سلامت خود خواهند داشـت و مراقبتهای جامع به جای مراقبتهای پراکنده و نامنسجم توسعه می یابد و منابع موجود در جامعـه کـه مـی تواننـد حامی تغییرات مورد نیاز برای ارتقای سلامت باشند، بیش از پیش مورد توجه قرار میگیرند. خودمراقبتی، عملکردی آگاهانه، آموختنی و تنظیمی است که برای تأمین و تداوم شرایط و منابع لازم برای ادامه حیات و حفظ عملکرد جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی و رشد فرد در محدوده طبیعی و متناسـب بـرای حیـات و جامعیت عملکرد فرد اعمال میگردد و به خودمراقبتی برای سالم زیستن، مدیریت ناخوشی جزیی، خـودمراقبتی در بیماریهای مزمن و حاد تقسیم میشود و فرایندی مادام العمر و در تمـامی دوران هـا و موقعیـتهـای زنـدگی اسـت. شواهد متقن، حاکی از آن است که بـا تـرویج و حمایـت از خـودمراقبتی، مـیتـوان صـرفه جـویی 7 درصـدی را در هزینه های بهداشتی شاهد بود. خودمراقبتی، هزینه مراقبتهای سطوح پایه و تخصصی و همچنین پذیرش ضروری و غیرضروری سرپایی را کاهش میدهد.

حیطه های خودمراقبتی شامل :

ارتقای سلامت، اصلاح سبک زندگی، پیـشگیری از بیمـاری، خـود ارزیـابی، حفـظ سلامت، مشارکت در درمان وتوانبخشی است.

خودمراقبتی موجب ارتقای سلامت و کیفیت زنـدگی، افـزایش رضـایت بیمـاران، منطقـی شـدن اسـتفاده ازخدمات (نیاز کمتر به مشاوره ارایه دهندگان خدمات در مراکز بهداشـتی،کاهش ویزیـت بیمـاران سـرپایی و کـاهش استفاده از منابع بیمارستانی) و نیز کاهش هزینه های سلامت می شود (در انگلستان کاهش ویزیت پزشکان عمومی تـا 40 درصد،کاهش ویزیتهای سرپایی تا 17درصد،کاهش ویزیتهای بعدی بیماریها تا50 درصد،کاهش بستری شدن در بیمارستان تا 50 درصد،کاهش طول دوره اقامت بیمار در بیمارستان تـا 50 درصـد، کـاهش و یـا تعـدیل مـصرف داروها و کاهش روزهای غیبت از کار تا50 درصد گزارش شده است).

شواهد متقن، نشان از آن دارند که با ترویج خودمراقبتی به عنوان یک رویکرد سلامت متکی بـر مـردم، مـی تـوان پیش بینی صرفه جویی 7 درصدی را در هزینه ها شاهد بود. این صرفه جویی ها، هزینـه مراقبـتهـای سـطوح پایـه و تخصصی و همچنین پذیرش برنامه ریزی شده و بدون برنامه بیماران و پذیرش هـای سـرپایی را کـاهش مـیدهـد. در انگلستان، ارزش مالی این صرفه جویی 7 درصدی معادل 4/4 میلیارد پوند است. البته شواهد دیگری هم هـستند کـه گرچه خیلی واقع بینانه نیستند اما از ظرفیت صرفه جویی 20 درصدی با اجرای رویکرد سلامت متکی بر مـردم، خبـر میدهند.

در برنامه تحول نظام سلامت، برنامه ملی خودمراقبتی به عنوان پنجمین برنامه ملی تحول نظام سلامت در حـوزه بهداشت طراحی و بسته خودمراقبتی در تاریخ 18/7/1394 ،طی نامه شماره 11036/300د معاونت محترم بهداشـت برای اجرا، ابلاغ گردید.

فواید اجرای برنامه ملی خودمراقبتی با اجرای این برنامه انتظار می رود که:

• سبک زندگی مردم سالم تر شود؛
•  کیفیت زندگی مردم افزایش یابد؛
• رضایت مردم از خدمات بهداشتی و درمانی افزایش یابد؛
•  از بیماریها پیشگیری اولیه شود و بهره وری افراد و قدرت تولید اقتصادی اجتماعی فرهنگی مردم افزایش یابد؛
•  کمیت و کیفیت مشارکت مردم در سلامت و مراقبت از بیماریها افزایش یابد؛
• موقعیتهای زندگی/ تحصیل و کار سالم درکشور افزایش یابد؛
•  اقدام جامعه برای سلامت افزایش یابد؛
• شمار بیماران مبتلا به بیماریهای واگیر و غیر واگیر کاهش یابد؛
•  مرگ ناشی از بیماریهای واگیر و غیر واگیر کاهش یابد؛
•  عوامل خطر مدیریت بهینه شود و رفتارهای مخاطره آمیز کاهش یابد؛

• رویکردهای برنامه ملی خودمراقبتی:

• خودمراقبتی فردی
• خودمراقبتی اجتماعی
• خودمراقبتی سازمانی

با خودمراقبتی می توانیم :

·          استرس خود را کاهش دهیم.

·         اعتماد به نفس خود را بازیابیم و تقویت کنیم.

·          شور و شوق جوانی و انگیزه موفقیت خود را حفظ کنیم و افزایش دهیم.

·         جوانی سالم، ایمن و با نشاط را تجربه کرده و سلامت سایر دوران های زندگی خود را تضمین کنیم.

·         بهتر درس بخوانیم و آینده شغلی بهتری داشته باشیم.

·         آینده بهتری را برای خود ، خانواده ، دوستان و کشورمان رقم بزنیم.

۱-خودمراقبتی جسمی

·         خوردن منظم غذای سالم : صبحانه ، ناهار ، شام و میان وعده های سالم ، مصرف ۵ وعده میوه و سبزی در روز

·         انجام ورزش روزانه : پیاده روی ، دویدن ، شنا ، ورزش های رزمی و …

·         انجام معاینات پزشکی ادواری و منظم پیشگیرانه

·         دریافت خدمات و مراقبت های پزشکی مورد نیاز

·         استراحت کافی هنگام بیماری

·         انجام فعالیت های جسمی منظم

·         داشتن خواب و استراحت کافی

·         رعایت پوشش مناسب و بر اساس فصول سال

·         رفتن به تعطیلات

·         اجتناب از وسایل ، لوازم و رفتارهای پر خطر

۲- خودمراقبتی روانی

·         احساس ارزش ، خوشبینی و امید

احساس اعتماد به نفس کافی

·         اختصاص وقت و زمان روزانه برای تفکر و تأمل

·         انجام اقدامات لازم برای کاهش تنش و استرس

·         توجه به تجارب، آرزوها ، افکار و احساسات خود

·         اختصاص زمان مناسب برای رفتن به دامن طبیعت

·         مراجعه به روان پزشک یا روان شناس در صورت بروز مشکل یا ناراحتی روانی

۳-خودمراقبتی عاطفی

·         عامل مهربانانه با خود و دیگران

·         افتخار به خود

·         گریه کردن درمواقعی که لازم است

·         جستجوی چیزهایی برای خندیدن

·         بیان خشم خود به روشی سازنده

·         اختصاص وقت برای بودن در کنار والدین و برادر و خواهر

·         مطالعه کتاب هایی که دوست شان داریم

۴-خودمراقبتی معنوی

·         اختصاص زمان روزانه برای عبادت و نیایش

·         تلاوت و شنیدن آیات قرآن

·         انجام کارهای خیر

·         کمک به نیازمندان

·         شکرگزاری نعمت های الهی

·         شرکت در مراسم و مناسک دینی و مذهبی

 

۵-خودمراقبتی اجتماعی

·         برقراری ارتباط با خانواده و حضور در کنار افراد مورد علاقه

·         معاشرت با دوستان /همکاران

·         خوردن ناهار یا میان وعده روزانه با دوستان/همکاران

·         گفتگوی روزانه با دوستان/همکاران

·         اختصاص وقت کافی برای انجام کامل امور محوله خانواده/همکاران

·         تعیین حد و مرز خود با دوستان /همکاران

·         عضویت در تشکل های گروهی

·         خلاقیت و انگیزه در محیط کار

فراموش نکنیم اگر خودمان را دوست داریم باید مراقب سلامتی خود باشیم.